Als de avond valt op verkiezingsdag en het hele land vol spanning wacht op de voorlopige uitslagen, draait binnen het ANP een goed geoliede nieuwsmachine op volle toeren. De redactie heeft zich dan al maandenlang voorbereid. Informatie over lijsttrekkers, partijen en campagnes is zorgvuldig voorbereid en fotografen staan paraat in stemzalen en bij de politieke partijen. Aan Ieder detail is gedacht.
En als de gemeenten aan het einde van de dag hun getelde stemmen doorgeven, verwerkt het ANP deze razendsnel tot een voorlopige uitslag en zetelverdeling. Deze wordt uiteindelijk gedeeld met alle aangesloten media, zodat Nederlanders al snel op de hoogte zijn van de eerste voorlopige verkiezingsuitslagen. Ruim een week sneller dan wanneer ze op de Kiesraad met de officiële uitslag moeten wachten.
In dit interview vertellen directeur Martha Riemsma, hoofdredacteur Freek Staps en CTO Mark Westerhoff over de cruciale rol die het ANP speelt bij dit belangrijke nieuwsmoment en welke technische infrastructuur dit alles mogelijk maakt.
Kabinetsval startschot van voorbereidingen
Zodra bekend wordt dat er verkiezingen aankomen, gaat bij het ANP een enorme motor draaien. “Vanaf het moment dat duidelijk is dat we weer naar de stembus gaan, starten wij met de voorbereidingen,” legt Riemsma uit. “Aan de redactionele kant begint de inhoudelijke voorbereiding te lopen, terwijl de IT-kant alle relevante data verzamelt. We treden in contact met redacties en gemeenten en zorgen dat alles technisch en organisatorisch klaar staat.”
Staps vult aan: “Tijdens verkiezingen is er behoefte aan één betrouwbare bron van data, uitslagen en citaten. Dát is onze rol: zorgen dat alle redacties de juiste feiten hebben om Nederland goed te informeren.”
Waar de officiële uitslagen van de Kiesraad pas na ruim een week bekend zijn, brengt het ANP al op de avond zelf de meest actuele en gecontroleerde gegevens. “We hebben rechtstreeks contact met de bron, daar waar geteld wordt,” legt Riemsma uit. Dat maakt onze informatie betrouwbaar. En dat vertrouwen is precies wat ons definieert.”
Toch beseffen veel mensen niet hoe groot de rol van het ANP bij de verkiezingen is. Staps vervolgt: “Vraag je iemand waar de uitslagen vandaan komen, dan zeggen ze: ‘van de tv’ of ‘uit de krant’. Maar al die cijfers, beelden en teksten komen bij ons vandaan. Dat mensen dat niet weten, vind ik niet erg,” zegt hij. “Sterker nog, dat is een compliment. Het betekent dat het systeem werkt. Dat Nederland het ANP vertrouwt, zonder dat ze er elke dag bij stilstaan.”
“Heel Nederland ziet elke dag het ANP, zonder dat ze het weten. En dat is precies goed.”
“Heel Nederland ziet elke dag het ANP, zonder dat ze het weten. En dat is precies goed.”
— Freek Staps, hoofdredacteur ANP
Hectiek in het land, maar rust op de redactie
Omdat de verkiezingsavonden zelf al hectisch zijn, draait het om een goede voorbereiding. Staps geeft aan: “Vanaf het moment dat een kabinet valt, bepalen we welke thema’s belangrijk zijn, waar de verslaggevers en fotografen naartoe gaan, en welke feiten we alvast paraat willen hebben. Op de avond zelf zijn de journalistieke keuzes dan al gemaakt en daalt er een rust over de redactie. Dan gaan we in de verwerkende en verifiërende stand: wat is waar, wat niet? En wat vertellen we aan Nederland? Het ANP is een fijn afgestelde nieuwsmachine. Alles wordt gecontroleerd door meerdere mensen voordat het gepubliceerd wordt.”
“We hebben ook een belteam dat in contact staat met alle gemeenten die de uitslagen níet elektronisch doorgeven”, vult Riemsma aan. “Ik doe daar dit jaar zelf ook aan mee. Het is bijzonder om zo dicht bij het hart van de democratie te zitten.”
Verkiezingsavond: alle hens aan dek
Tijdens de verkiezingen levert het ANP niet alleen data, maar een compleet palet aan journalistieke output. “We verzamelen de uitslagen, schrijven berichten, maken radiobulletins, infographics en foto’s,” legt Staps uit. “Daardoor kunnen redacties in het hele land die nacht en de dagen erna direct aan hun lezers en kijkers laten zien wat er is gebeurd.”
Ook andere teams zijn in volle bezetting aanwezig. Technici, de servicedesk en mensen die het visualisatieplatform monitoren. Alles moet 24/7 paraat zijn, daarom staat er ook een piketdienst stand-by voor het geval er iets misgaat.
“Dat is het mooie,” zegt Staps trots. “Als Nederland wakker wordt, weten mensen hoe de verkiezingen zijn verlopen. Dankzij de gezamenlijke inzet van honderden journalisten, fotografen, technici en data-analisten. Iedereen weet precies wat te doen. We beginnen met de feiten, schrijven snel en doen dat clean: zonder emotie, zonder mening, zonder interpretatie. ANP-journalisten zijn daarop getraind, het zit in hun DNA.”
De verkiezingsdienst: van telefoon naar automatische validatie
De verkiezingsdienst van het ANP vormt al sinds 1938 de ruggengraat van de Nederlandse verkiezingsavond. Wat begon met het leveren van uitslagen op een oude IBM-computer die betrouwbaar grote hoeveelheden data kon verwerken, veranderde in de loop der jaren in een eigen opgebouwd systeem. Vanaf 2010 faciliteert het ANP dit hele proces volledig zelf.
CTO Mark Westerhoff licht dit toe: “Het is een proces met invoer, verwerking en uitvoer. De invoer betreft de resultaten van alle 342 gemeenten, de verwerking gaat om het controleren van die cijfers en deze om te rekenen naar provinciale en landelijke uitslagen en zetelprognoses. En de uitvoer gaat naar alle aangesloten redacties. Dat klinkt simpel, maar achter de schermen is het een enorme operatie.
Waar vroeger gemeenten uitslagen telefonisch doorstuurden naar het ANP, is dat nu grotendeels gedigitaliseerd. Westerhoff vervolgt: “We geven nog steeds de optie om te bellen en sommige kleine gemeenten doen dat ook nog. Maar het grootste deel gaat digitaal. Het systeem valideert de uitslagen automatisch, maar er is altijd een mens die alles controleert voordat het gepubliceerd wordt. Want we moeten uitslagen leveren die feitelijk juist zijn, snel beschikbaar zijn, en waarbij iedereen kan zien hoe we tot die uitslag zijn gekomen”.
Balans tussen feitelijkheid én snelheid
Deze combinatie van automatisering en menselijk toezicht zorgt ervoor dat de voorlopige uitslagen betrouwbaar zijn. En dat is nodig, want de statistiek achter de zetelverdeling is complex. “We willen dat de voorlopige uitslag maximaal één zetel afwijkt van de definitieve uitslag,“ vervolgt Westerhoff. “Daarom maken we interne prognoses vanaf het moment dat de eerste uitslag binnenkomt. Maar we corrigeren altijd op basis van historische stemgegevens. Pas als we voldoende vertrouwen hebben, publiceren we de voorlopige zetelverdeling.”
Staps vult aan: “Die spanning tussen snelheid en feitelijkheid hoort natuurlijk bij het dagelijkse werk van een persbureau, dat geldt niet alleen op de verkiezingsavond. Maar hoe sneller je iets wilt doen, hoe groter de kans dat het minder zorgvuldig is.” De balans tussen snelheid en betrouwbaarheid blijft dus een constante factor, maar één ding staat voor Staps vast: “Feitelijkheid wint altijd van snelheid. En in een tijd waarin waarheid soms onder druk staat, is dat misschien wel belangrijker dan ooit.”
Eén van de spannendste journalistieke afwegingen in verkiezingstijd die Staps zich herinnert, is de publicatie van de beroemde ‘functie elders’-foto van Pieter Omtzigt. “Die foto had enorme impact, het kabinet viel er uiteindelijk door. Op dat moment moesten we razendsnel beslissen: publiceren we dit of niet? We hebben gekeken of de informatie journalistiek relevant was en of er geen nationale veiligheidsrisico’s waren. Toen dat eerste het geval was en dat laatste niet, hebben we hem gepubliceerd. Dat is precies de kern van journalistieke verantwoordelijkheid.”
Informatie op maat: van ANP Politieke Monitor tot ANP Realtime
Voor zakelijke klanten speelt het ANP ook tijdens verkiezingen een ondersteunende rol, al ligt de focus dan meer op inzicht dan op uitslagen. “We hebben bijvoorbeeld de ANP Politieke Monitor, waarmee organisaties eenvoudig kunnen volgen wat er speelt in Den Haag,” legt Riemsma uit. “Daarnaast is er ANP Realtime, waarmee klanten direct inzicht hebben in breaking news, evenementen en besluitvorming.” Zo helpt het ANP bedrijven en overheden om dicht bij de actualiteit te blijven: altijd gebaseerd op gecontroleerde, betrouwbare informatie.
Feitelijkheid als fundament, al 90 jaar lang
Dit jaar bestaat het ANP ook 90 jaar. Riemsma vat het mooi samen: “We bestaan 90 jaar bij de gratie van synergie en solidariteit. Dat zie je in alles wat we doen: van onze verkiezingsdienst tot onze internationale samenwerking. En dat alles rust op één fundament: het leveren van de feitelijke basis onder de journalistiek. Dat was in 1934 zo, dat is het vandaag nog steeds. En dat zal in de toekomst zo blijven.”
En Staps sluit lachend af: “Ons werk is geweldig, maar één verkiezing per jaar vind ik wel genoeg. Het is intens, maar ook ontzettend bevredigend. Want op die momenten voel je pas écht hoe cruciaal het ANP is voor de hele nieuwsvoorziening in Nederland.”
Meer weten over de rol van het ANP tijdens verkiezingen?
Bekijk meer informatie op deze pagina. Of neem contact met ons op!
