Rechtbanktekenaar Aloys Oosterwijk over het tekenen van verdachten

Je ziet zijn rechtbanktekeningen geregeld in de media, maar wie is het gezicht achter deze tekeningen? Rechtbanktekenaar Aloys Oosterwijk woont vier tot vijf keer per maand een rechtszaak bij voor het ANP. Hij vertelt over zijn bijzondere baan.

“Ik begon als striptekenaar en maakte illustraties voor diverse bladen. In 1996 vroeg Panorama mij of ik de ‘sloerie van Sliedrecht’ wilde tekenen. Dat was mijn allereerste opdracht als rechtbanktekenaar. Ik ontdekte toen dat ik niet snel afgeleid ben. Over mijn schouders keken mensen mee, maar het deed mij niks. Ik tekende rustig verder. Het werk beviel mij goed en ik ging vaker naar zittingen om rechtbanktekeningen te maken voor Panorama en later ook voor de Haagsche Courant (nu AD). Het werk dat ik maakte, werd gezien door andere media. Ook het ANP zag mijn werk, waar ik nu al meer dan tien jaar de vaste rechtbanktekenaar voor ben.”

Het tekenen van bewegende mensen

“Het leukste aan het vak vind ik het tekenen van bewegende mensen. Als rechtbanktekenaar moet je deze bewegende mensen stil kunnen zetten. Daarnaast is het voor mij een uitdaging om de blik van de verdachte op papier te krijgen. Ik schakel mijn verstand tijdens het tekenen uit. Ik vergelijk het altijd met autorijden. Tijdens het rijden denk je ook niet na over het schakelen, dit gaat automatisch.

Mensen denken weleens dat een (rechtbank)tekenaar een verdachte bozer tekent of meer emotie in de tekening laat terugkomen. Dat is absoluut niet het geval. Je verzint de uitdrukking van de persoon niet. Je tekent wat je voor je ziet. De tekeningen moeten spreken, niet ik.”

Wakker van gelegen

“Ik heb meer dan duizend zittingen mogen bijwonen. Natuurlijk vergeet je sommige zittingen niet. Zoals mijn allereerste grote zaak, waar iemand zijn kind met een jeu-de-boulesbal had doodgegooid. Daar heb ik wel een paar nachten van wakker gelegen. De zaak kwam hard binnen en ik vond het zelfs lastig om tijdens de zitting te tekenen. Ook een zaak in Middelburg waarbij een man zijn schoonfamilie had uitgemoord om zijn ex pijn te doen, vergeet ik nooit meer.

In de meeste gevallen sluit ik mij tijdens zo’n zitting af. Soms doe ik mijn gehoorapparaat uit. Ik zit er niet als psycholoog, ik hoef niet naar de verhalen van de verdachte te luisteren. Ik ben er om een tekening te maken en daar focus ik mij dan ook op. Je tekent het beste als je er blanco tegenover staat.”

Van papier naar digitaal

“Jarenlang was ik de snelste tekenaar, tot ik werd ingehaald door de techniek. Andere rechtbanktekenaars stapten over naar digitale apparaten, maar ik vond het lastig om mijn papier en potloden gedag te zeggen. Tot de coronacrisis. Ik ben gaan oefenen met tekenen op de iPad en maak het apparaat me steeds meer eigen. Het digitaal tekenen heeft daarnaast veel voordelen; ik kan nu tijdens de zitting al de eerste schetsen naar de fotoredactie sturen, hoef veel minder spullen mee te nemen en ik werk nu een stuk sneller waardoor mijn tekeningen ook sneller overgenomen kunnen worden door de media. Ik denk dat ik wel durf te zeggen dat ik nooit meer terug ga naar papier, voor een rechtbanktekening in ieder geval. Voor mijn andere werk gebruik ik nog old skool materiaal.”

Schets is de basis

“Natuurlijk gaat er ook weleens iets fout. Toen ik net overgestapt was op de iPad drukte ik nog weleens op een verkeerd knopje en was mijn hele tekening weg. Daar heb ik van geleerd. Ik sla de schets nu altijd meerdere keren op. De schets is het allerbelangrijkste en de basis van de tekening. Aan collega-rechtbanktekenaar Petra Urban van de Telegraaf heb ik veel gehad, ze is al veel eerder dan ik overgestapt op de iPad en heeft mij regelmatig geholpen en tips gegeven.”

Rechtbanktekenaar in tijden van corona

“De eerste twee maanden van de coronacrisis waren lastig. Alle zaken gingen toen via een Skype-verbinding. Ik maakte de tekeningen dus vanaf een computerscherm. Dat voelde een beetje als oneerlijk spel. Nu is het gelukkig weer redelijk normaal. Wel zijn de regels strenger en wordt er goed gelet op gezondheidsklachten. Ook zijn er een stuk minder mensen aanwezig bij een zitting dan voor corona.”

Tekeningen in een boek

“Bijna alle zittingen van Holleeder heb ik bijgewoond. Samen met journalisten Vico Olling en Sjerp Jaarsma hebben we daar samen het boek ‘Bij de Neus: Het Holleederproces in beeld’ van gemaakt. Het boek bestaat uit mijn tekeningen aangevuld met (achtergrond)verhalen van het proces. Hetzelfde maak ik nu over Marengo-proces samen met ANP-collega en rechtbankverslaggever Marieke de Witte. In het boek komen verschillende onderdelen van het proces aanbod; in beeld en tekst.”

Oefenen, oefenen, oefenen

“Mijn tip voor jonge tekenaars: kijk goed en blijf oefenen. Ik heb jarenlang op feestjes en partijen en jaarmarkten getekend. Daar krijg je handigheid in; hoe meer drankjes mensen op hebben hoe meer ze gaan bewegen. Daardoor leer je goed een bewegend persoon stil te zetten; en dat is een handigheid die je als rechtbanktekenaar moet hebben. Tot slot: sla direct toe en maak een goede schets. De basis heb je dan al op papier.”

Naast werk in opdracht voor het ANP maakt Aloys ook vrij werk. Deze tekeningen zijn onder eigen copyright te vinden in de beeldbank van het ANP. Meer informatie op zijn website aloysoosterwijk.nl.